Tweede Wereldoorlog

In ieder geval zijn

veel treinen met gevangenen

Haarlem gepasseerd. Een

paar van den volgeladen

treinen zijn blijven staan

tussen Haarlem en Amsterdam

omdat de spoorlijnen

gebombardeerd zijn. De

mensen zitten er sedert

vrijdag in opgesloten zonder

eten. Vanmiddag was

er een oproep van het Rode

Kruis aan de burgers om

voor wat voedsel te zorgen.

Onze dokter had de

leiding en Spaarndam

heeft spontaan geholpen.

Vele kisten vol brood,

appels en rauwe wortels

zijn met een boerenwagen

weggebracht. De paling-

November 1944.

paling beschikbaar.

Onze evacuee [persoon die noodgedwongen elders is ondergebracht] Willemse

is met zijn schoonvader

gisteren met een handkar

te voet vertrokken naar de

Kop van Noord-Holland om wat

aardappelen. De mensen

doen dit veel, nu er hier

in de buurt niets meer

te koop is. Ze gaan dag-

te koop is. Ze gaan dag-

reizen ver. Komen dodelijk

vermoeid weer thuis, soms

nog met niets.

Ons melkrantsoen

is verlaagd tot 1/16 liter

per persoon per dag, taptemelk [magere melk].

Er dreigt nu ook gevaar

dat hier mannen van 16 tot

40 of 50 jaar zullen worden

gevorderd [opgeëist, opgepakt]. Een nieuwe zorg.

6 mei.

De capitulatie is een feit. ’s Avonds om 9 uur

werd het hier bekend en in één oogenblik

wist iedereen het. Allen stormden de

straat op en wenschten elkaar geluk en

drukten elkaar de handen. Het was

een aller vroolijkste sociëteit op straat.

Mevrouw Blauw, die blijkbaar al in bed lag,

kwam in een ochtendjas met los haar

op straat erbij staan. Mevrouw Levert, die

dien avond bij ons thee had gedronken,

was juist naar huis. Om 9 uur moest

men toen binnen zijn. Wij holden

ook even naar haar toe om het te ver-

tellen. Het nieuws vloog als een

loopend vuurtje door de straten en heele

drommen liepen het elkaar vertellend

rond.

De slotpost van de krant van J. en de jongens

verscheen en werd ons uitgedeeld zo-

maar openlijk op straat.

Eindelijk moesten we wel naar huis

en naar bed, maar eerst werd nu

de fles champagne ontkurkt en tezamen

met F., die gelukkig ’s middags juist

thuis was gekomen, vierden we de

bevrijding. Ongelooflijk wat een opluchting!

Wat een geluk!

7 mei.

Er hapert nog iets. We mogen nog niet

vlaggen, maar ’s middags was er geen

houden meer aan. De geheele stad is

één vlaggenzee. Zelfs meer dan één vlag,

want velen hebben naast de Nederlandse

vlag ook een Engelsche en Amerikaansche

vlag uitgestoken, als een dankbare hulde.

Zomer 1945.

We zijn vrij!!

Al hadden we al het einde der

oorlog zien naderen, toch is het nog

geheel onverwacht een werkelijk feit

geworden. Het was de avond van de

5e mei, en wel op een vrijdagavond.

Ik zou juist mijn wekelijkse brief-

jes gaan schrijven voor mijn klanten,

toen Kees als een bezetene van Bloe-

mendaal af kwam fietsen en een wilde

roffel op de ramen sloeg en daarbij

schreeuwde: “We zijn vrij!! Ze heb-

ben gecapituleerd!”

We sprongen overeind, Riet, moe en

ik. “Wat? Is het waar?” Nog onge-

lovig bij zo’n verrassende medede-

ling – we waren al zo vaak blij ge-

maakt met een dooie mus – vlo-

gen we toch de straat op. In het

Kleverpark was alles al aan het

hossen, vertelde Kees. Wij hard schreeu-

wend er naartoe en de ongelovige

mensen verschenen overal aan de deu-

ren en dan riepen we maar, “De oor-

log is afgelopen!” De sleep werd

hoe langer hoe groter, door de Cronjé

en Kleverlaan. En ja hoor, daar was het

een drukte. Een hoop jongelui, direct

al getooid met oranje, en later

de stad in met toeters. Maar

de mof was er nog en dat zinde

hun niets. Er werd geschoten in de

stad, dat temperde een beetje.

In de Cronjé was het gezellig en

iedereen was opgewonden. Pamfletten

van Montgomery werden verspreid

en een koppel jongelui gingen zingend

de straten door. De moffenmeiden

en NSB’ers kregen het nu kwaad te

verduren. Geen ruit bleef heel bij

de NSB’ers. En zingend trokken

we van huis tot huis van de mof-

fenmeiden. De liedjes hadden ze

gauw voor elkaar. Dit werd ge-

zongen op de wijs van ‘En dat we toffe

jongens zijn, enz.’:

‘En dat het moffenlellen zijn

dat zullen ze weten.

En daarom krijgen zij

een kale kop, een kale kop,

met een hakenkruis, met een hakenkruis,

een kale kop, een kale kop,

met een hakenkruis er boven op!’

De deuren werden kaal getrapt en

de bellen uitgerukt. Wat zullen ze

hem al geknepen hebben die avond!

Om een uur of twaalf ging ik naar

bed, maar kon de slaap niet

vatten. Het was te overweldigend in-

eens. En in de bakkerij bij de kar-

bietput werd die nacht hard ge-

werkt. Het was de andere dag zater-

dag en de bon was uit. Om vijf

uur stonden de eerste mensen al,

en om half zeven stond er een rij tot

voorbij de poort.

Aangekleed, en wel met mijn knal-

oranje blouse aan, die eindelijk dienst

kon doen.

Er werd een bulletin opgehangen aan

de pui van de winkel en een van de

klanten die voor in de rij stond las

het hardop voor.

het hardop voor.

Toen het uit was opende ik de winkel

en zei tegen de mensen, “In plaats

van acht uur begin ik nu maar

te verkopen vanwege de buitenge-

wone dag.” En dat viel mee, dat

snap je.

Al vroeg liepen we, Riet, Rie

Dekker, Riet van Kipshagen, Laura, enz.,

enz., in de stad, sierlijk uitgedost

in oranje en rood, wit, blauw. Je zag

trouwens niets anders. Het was geweldig,

een drukte en een feeststemming. Eén

hossende, zingende, juichende, dringende

menigte. In alle straten. Overal

wapperden onze geliefden vlaggen,

die we zo lang hadden moeten mis-

sen. Nu konden ze weer wapperen.

Eindelijk! We zijn vrij!!!

16 april 1944

Lieve allemaal, Velu, Grote Houtstraat 96

Jongstleden vrijdag ik alleen geen was ont-

vangen. Zat er iets in wat niet mocht?

Ik zit te springen om schone blousjes,

katoen en rode ruitje. Het is hier

snikheet van benauwdheid en

gebrek aan frisse lucht. Stuur dus

dun goed. Ook graag dunne zomer-

jurk, niet een mooie. Krijg ik 28e

was en naaien jullie dan lapjes in

dubbel kruis van mijn broekjes? Erg

voorzichtig, anders krijg ik nooit

geen was meer. Ik heb heden maar

1 wens en dat is hier weg te zijn,

want het is hier bar. Ik hoop

als ik nog lang moet zitten naar

[concentratiekamp] Vugt te gaan, dan heb je tenminste

iets te doen en kom je nog eens

in de buitenlucht. Ik eet reuze

goed, ook wat ik niet blief, want

ik wil gezond blijven. Die le-

vertraanparels zijn fijn. Dankzij

het Rode Kruis geen erge honger.

Koop bij Gerzon [modewinkel] houten klompjes

en geef ze aan mevrouw Kiphardt, die

zou er bandjes voor me om maken,

en stuur ze in de was, want mijn

molières [lage veterschoenen] zijn veel te warm. Nu

weet ik wel, wat het is om van

huis te zijn, hoewel dit wel een

harde leerschool voor me is.

Doen jullie nog je best voor me?

Polderman [een Haarlemse rechercheur], die met Ben is meege-

gaan naar Amsterdam, weet wel wie

mijn zaak in handen heeft op het

Adama van Scheltemaplein [het hoofdgebouw van de Duitse inlichtingendienst]. Een

paar trappen op en dan de deur

recht tegenover de trap. Die

heren hebben me al verhoord.

Toch houd ik me taai en

huil zelden. Er valt soms

z.o.z.

Zeep?

nog eens iets te lachen.

Bel 10717 op, [wijhandel] Beaufort en zeg

dat ik bij Leny zit. Dag schat-

ten, ik hoop gauw tot kijk, Jetty

16 april 1944, liefste Ben,

3 april, 16 april, 22 april

en niet thuis. Juist nu het goed

werd tusschen ons hadden

we die dagen zo leuk kunnen

vieren. Maar zo gauw ik terug

ben, hé, doen we ’t over. Denk

je er nog steeds hetzelfde

over als op 1 april? Dat wil

ik zo graag weten. Als het zo

is, dan beginnen we hele-

maal opnieuw. Weten ze

het thuis al bij jullie? Schrijf

me terug op een lapje en

geef het thuis af. Schrijf of

Wied [de broer van Ben] al thuis is? Vertel hem

dat ik in de bajes zit. Ben,

pas goed op jezelf, nu ik er

niet ben, want ik maak me

nu ook nog zorgen over je.

Ben, ik verlang ontzettend

naar je en ook naar allemaal

bij jullie thuis. Zo gauw ik

vrij ben, bel ik je op. Wat zal

dit heerlijk zijn. Als ik ’sa-

vonds om 8.30 op mijn strooma-

tras op de grond lig, denk ik

altijd aan het weerzien met

jou en thuis. Dat idee houdt

me er bovenop en ook dat je

van me houdt. Is de baby

[van Tiny van Duuren] er al? Ik houd goede moed.

Een innige omhelzing.

DENK VEEL AAN ME, JETTY

Ook bij John thuis zijn ze geweest. Zelfs drie keer.

‘Nur Grüne Polizei’ [alleen Duitse ordepolitie]. Ook niet te vinden.

Ik verveel me gruwelijk. “Initiëren” [Ik wil iets doen!]. De

bibliotheek gesloten. Reden: de baas is niet

te vinden. Ik kan zelfs niet meer naar

de kapper. Kapper a is ondergedoken

en kapper b is lid van de NSB (geen

officieel lid, maar sterk sympathiserende) [daartoe aangetrokken worden] ,

dus die kan je ook onmogelijk aan huis

ontbieden [ontvangen]. Er is één middel: groeien

laten. Vandaar dat het al zolang is, dat,

als ik het voorover kam, het al onder mijn kin

is. Verdomd aardig Sint Nicolaas cadeautje

voor de jongens die naar Amsterdam moeten

lopen en vandaar ingescheept worden naar

Kampen: deze scheepjes zijn oud,

de jongens staan daar tot de schenen in

het water. Dan zeeziekte. Jongens spugen

anderen onder. Geen toilet, enzovoort, enzovoort.

En dan die mooie voorspiegelingen [beloften] van het

bevel, namelijk goede verzorging, rookgerei,

goede kost, enzovoort, enzovoort. Lees maar eens [zie eerste bladzijde].

Ik heb vanmiddag mijn maal [eten] gehad.

Anderhalve pannenkoek en moeder zei dat ik

genoeg had. Dat wil zeggen dat ze niet meer heeft.

En Mattie Luder had genoeg.

Dinsdag 12 december 1944

Vader heeft vrij van het werk. De muur

van de tankgracht is gesloten. Dit is

noodzakelijk voor de Duitsers, want er is

razzia in IJmuiden. Dit is de tweede keer.

De eerste razzia in IJmuiden was zaterdag

25 november. Er zijn deze keer ook

16 Nederlandse agenten meegenomen.

Ik vermaak me tegenwoordig met

lezen, lezen, lezen, figuurzagen, enzovoort.

Ik kom ’s morgens om half twaalf mijn bed

uit. Geen wonder ook dat ik hoe langer,

hoe luier word. Maar ik houd toch

vol. Ik kom niet weer op straat, of

de Engelsen moeten door de straat

marcheren [georganiseerd lopende militairen]. Ik moet nodig naar de kapper.

Maar ja, dat stellen we uit tot ‘nach dem Krieg’ [na de oorlog].