Een gilde is belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep. Gilden bestonden vanaf de middeleeuwen tot eind achttiende eeuw.
In een gilde werd kennis en ervaring uitgewisseld. Om de kwaliteit van de producten hoog te houden mocht iemand niet zomaar lid worden van een gilde. Een jongen (vrouwen verrichten geen ambacht en werden geen lid van gilden) die een bepaald vak wilden uitvoeren ging op jonge leeftijd bij een gildemeester in de leer. Wanneer de meester de jongen geschikt vond werd hij na enige tijd benoemd tot gezel. De gezel werkte in loondienst voor de meester. Als de gezel goed genoeg was bevonden hij een meesterproef afleggen. Hiermee kon de gezel bewijzen dat hij zijn vak beheerst. Pas wanneer de gezel hiervoor was geslaagd mocht hij zich meester noemen en mocht hij zijn eigen bedrijf beginnen.
Er bestonden verschillende soorten gilden zoals ambachtsgilden, handels- of koopmansgilden en schuttersgilden. Ambachtsgilden bestonden uit vaklieden die allen hetzelfde ambachtelijke vak uitvoerden. Zo had je in Haarlem bijvoorbeeld het:
- Goud- en zilversmidsgilde
- Vleeshouwersgilde (de slagers)
- Broodbakkersgilde
- Kunstenaarsgilde (het Sint-Lucasgilde)
Een groot nadeel van de gilden was dat zij erg behoudend waren: er was maar weinig ruimte voor nieuwe ideeën. De eeuwenoude werkwijzen mochten niet vernieuwd, laat staan veranderd worden. Iemand met vernieuwende ideeën moest dus ofwel lid worden van het gilde (en al deze ideeën dus opgeven) of een ander beroep kiezen.
Hier zie wapens van afdelingen van het Sint Lucasgilde. De wapens zijn getekend door Salomon de Bray in 1634.
